همه ما در دوران مدرسه به‌خوبی از نیمکره چپ مغزمان برای یادگیری استفاده کرده‌ایم. تکرار تکرار و تکرار! متأسفانه این سیستم در دانشگاه هم ادامه پیدا کرده و ما باز هم صرفاً از طریق تکرار آموختیم. آموزش فقط از طریق نیمکره چپ برای مدت کوتاهی ما را به مهارت می‌رساند؛ آن هم با کیفیتی پایین‌تر از آن چیزی که واقعاً می‌توانیم.
استفاده از نیمکره راست در یادگیری، همیشه برای ما ماندگارتر و لذت‌بخش‌تر بوده است. شاید شما همین الان شعری را که از دوران کودکی حفظ کرده‌اید، در یاد داشته باشید، یا بعضی از آهنگ‌هایی که گوش کرده‌اید و یا مثلاً تصویری از مکانی که در کودکی به آنجا رفته‌اید. امروزه از تصاویر خلاقانه در تبلیغات استفاده می‌شود که از دو عنصر تصویر و خلاقیت برای به‌خاطر سپردن دائمی آن تبلیغ به‌خوبی بهره می‌برند.
با تحریک نیمکره راست مغز از طریق حساب ذهنی و در ترکیب آن با هوشیاری از چشم‌ها، گوش‌ها و دست‌ها، توانایی ذخیره و بازیابی باهم توسعه داده می‌شود. محاسبه ذهنی و چرتکه‌ای UCMAS یکی از روش‌هایی است که موجب هماهنگی بین دو نیمکره راست و چپ مغز به‌طور هم‌زمان‌شده و با ایجاد یک چهارچوب زیربنایی سبب افزایش ظرفیت ذهن و مهارت‌هایی نظیر مدیریت زمان، تمرکز و توانایی حل مسئله می‌شود و در موفقیت دانش‌آموزان در تحصیل و زندگی روزمره نقش اساسی دارد.
برخلاف آموزش سنتی ریاضی که تنها از نیمکره چپ مغز استفاده می‌شود، وقتی کودکان چرتکه را تصور می‌کنند، باعث به کار افتادن نیمکره راست مغز خواهد شد و انجام محاسبات عددی موجب استفاده از نیمکره چپ می‌شود. به کار گرفتن هم‌زمان دو نیمکره مغز باعث توسعه و افزایش عملکرد هر یک از آن‌ها خواهد شد. در سراسر جهان، چرتکه در پیش‌دبستانی و مدارس ابتدایی به‌عنوان کمک در آموزش سیستم اعداد و ریاضی استفاده شده است.
چرتکه قدیمی‌ترین کامپیوتر جهان
چرتکه قدیمی‌ترین کامپیوتر جهان، ابزاری است برای محاسبه چهار عمل اصلی (جمع، تفریق، ضرب و تقسیم) در ریاضی که در حالت پیشرفته‌تر برای محاسبه کسر و ریشه مربع اعداد نیز مورد استفاده قرار گرفته است. ریشه کلمه چرتکه یونانی بوده و از کلمه abax به معنی تخته محاسبه گرفته شده است و بنا بر یافته‌های تاریخی اولین چرتکه چینی ۵۰۰ سال قبل از میلاد اختراع شده است. چرتکه‌ای که در چین باستان مورد استفاده قرار می‌گرفته، از سیستم ۲-۵ استفاده کرده است. یعنی دو مهره در عرشه فوقانی چرتکه و پنج مهره در پایین محور قرار گرفته است که با حرکت آن‌ها می‌توانستند محاسبات ریاضی را انجام دهند. بعدها در سال ۱۹۳۰ این چرتکه به کشور ژاپن و کره معرفی شد که ژاپنی‌ها با ابداع و اصلاح چرتکه چینی، چرتکه‌ای با سیستم ۴-۱ ابداع کردند که به نام soroban شناخته شد و در آن از ۴ مهره در پایین محور و ۱ مهره در بالای محور استفاده می‌شد.
در برخی از کشورهای آسیایی، مغازه‌داران برای محاسبات خود همچنان از چرتکه استفاده می‌کنند. ازجمله این کشورها می‌توان به ژاپن – که یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان لوازم نوین الکترونیکی است – اشاره کرد. اولین چیزی که توجه هر مسافر را در این کشور به خود جلب می‌کند، استفاده فروشندگان ژاپنی از چرتکه است. آن‌ها به کمک چرتکه و مهارت دستشان به سرعت و پس از چند حرکت سریع و ماهرانه، قیمت کالاها را محاسبه کرده و به مشتری اعلام می‌کنند.
از فواید چرتکه می‌توان به این موارد اشاره کرد: بهبود درک مفاهیم ریاضی، سریع‌تر شدن مهارت‌های محاسباتی، افزایش توانایی حل مسائل، توجه بیشتر به دستورالعمل‌ها، افزایش اشتیاق گوش دادن، بهبود حافظه، بهبود واکنش مغزی، افزایش قدرت مهارت‌های ذهنی، افزایش اطمینان و اعتماد به نفس، افزایش استقامت در برابر استرس و فشار.
آموزش روش محاسبه با چرتکه در ایران
موسسه کودکان هوشمند ارائه‌دهنده دوره‌های آموزشی و پرورش خلاقیت است که از سال ۱۳۹۱ آموزش محاسبات ذهنی با استفاده از چرتکه را در کشور آغاز و با همکاری مدارس دولتی و غیردولتی در سراسر کشور و همچنین در فرهنگسراها، خانه‌های فرهنگ و سرای محلات شهرداری تهران اقدام به آموزش کودکان در سنین ۵ تا ۱۲ سال کرده است. هدف اصلی این موسسه پرورش ذهن کودکان و رشد هم‌زمان دو نیمکره مغز و در نهایت افزایش توانایی حل مسائل و مشکلات کودکان با اعتماد به نفس بالا است.
روش آموزش این موسسه بر اساس چرتکه soroban است. کودکان در این روش پس از آشنایی با مراحل اولیه کار با چرتکه، بعد از مدتی با تصور چرتکه به‌صورت مجازی و ذهنی قادر خواهند بود مسائل ریاضی را در ذهن خود انجام دهند.
پاما: انجمن جهانی محاسبات ذهنی با چرتکه
موسسات فعال در زمینه آموزش چرتکه در سراسر جهان که موفق به کسب استانداردهای لازم شوند به عضویت انجمن جهانی محاسبات ذهنی با چرتکه (pama) در خواهند آمد. کشورهای روسیه، آمریکا، کانادا، چین، تایلند، تایوان، کره جنوبی، هند، عربستان سعودی، هنگ‌کنگ، آفریقای جنوبی، ویتنام، مالزی، لبنان، استرالیا و قزاقستان عضو این انجمن هستند و ایران هفدهمین کشوری است که به عضویت این انجمن درآمده است.
مسابقه ۳۷۳ کودک ایرانی برای راهیابی به رقابت‌های جهانی
در شهریورماه سال جاری، مسابقات چرتکه ذهنی رده سنی ۵ تا ۱۲ سال در شش سطح، پنجمین دوره خود را پشت سر گذاشت که ۳۷۳ نفر در محاسبات ذهنی با یکدیگر به رقابت پرداختند. در این مسابقه نماینده ویژه پاما (انجمن ذهنی محاسبات چرتکه) از قزاقستان حضور داشت و صحت برگزاری آن را تأیید کرد. در بخش اصلی مسابقه نیایش سرافراز از استان البرز به‌عنوان قهرمان قهرمانان انتخاب شد. همچنین شش نفر دیگر هم در این بخش برگزیده شناخته شدند. در سطح اول تیبا مظفری، سطح دوم محمد هاتف دهقان، سطح سوم امیرمهدی کرامتی، سطح چهارم محمد فاضل حسن‌آبادی، سطح پنجم سید امیرمهدی کشفی، سطح ششم کمیل شریف برگزیده و به مسابقات جهانی محاسبات ذهنی با چرتکه ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی اعزام شدند.
وقتی کودکان ایرانی در ژوهانسبورگ گل می‌کارند!
در تاریخ ۲۸ دسامبر ۲۰۱۷ (هفتم دی‌ماه ۹۶) هفدهمین دوره مسابقات ذهنی با چرتکه در دو گروه (B و A) زیر نظر انجمن جهانی محاسبات ذهنی پاما به میزبانی شهر ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی برگزار شد. در این دوره از مسابقات برای اولین بار ۱۱ نفر از کودکان ایرانی ۵ تا ۱۲ سال از استان‌های کرمانشاه، البرز، مرکزی و تهران حضور داشتند و رتبه نخست این مسابقات را کسب کردند.
در گروه A دیبا ملایی، محمد هاتف دهقان، سینا تقی زاده، نیایش فرح‌بخش و امیرمهدی کرامتی حائز رتبه نخست شدند و از این میان نیایش فرح‌بخش عنوان قهرمان قهرمانان را کسب کرد. همچنین در گروه B کمیل شریف، ستایش یاوری، آریا پیری، پانته آ عزتی، فاطمه رستمی و بهار روح‌افزا رتبه اول را کسب کردند. در هفدهمین دوره مسابقات جهانی محاسبات ذهنی با چرتکه ۳۰۰ کودک از ۲۱ کشور دنیا حضور داشتند؛ به گفته مسئولان برگزاری مسابقات، سال آینده رقابت‌های یادشده در کشور مالزی برگزار می‌شود.
