منظره زیبای آسمان در شب با ماه و ستارگان؛ و پرتو خورشید در روز همواره به طرز حیرت‌انگیزی ذهن بشر را به‌خود معطوف داشته است. در گذشته‌های بسیار دور افراد زیادی در کشف راز و رمزهای آسمانی تلاش کرده‌اند. کم‌کم اخترشناسی به‌عنوان یک علم جدیدتر شکل گرفت و کاربردهای متفاوت و متعدد آن نظیر علت طلوع و غروب خورشید، چگونگی پیدایش خسوف و کسوف، تغییر فصول و غیره توسط محققان و اندیشمندان بسیاری آشکار شد. طبق اعلام انجمن جهانی نجوم، ۲۸ آوریل ۲۰۱۷ به عنوان روز جهانی نجوم اعلام شد. به مناسبت این روز گفتگوی کوتاهی ترتیب دادیم با دکتر محمدرضا نوروزی؛ مشاور علمی رصدخانه آموزشی زعفرانیه و از فعالان آموزش و ترویج نجوم در کشور.
– اجازه بدهید از برنامه روز نجوم امسال در رصدخانه زعفرانیه شروع کنیم، لطفا کمی در خصوص اهداف این برنامه توضیح دهید.
روز نجوم یک مراسم عمومی ترویج علم است که بیش از چهل سال است در دنیا اجرا می‌شود، این کار در ابتدا توسط یک منجم حرفه‌ای پایه‌گذاری شد تا به مردم بگوید نجوم چیست و به چه دردی می‌خورد. او برای این کار تلسکوپ‌های خود را به مرکز شهر آورد و به مردم عادی درخصوص نجوم توضیحاتی داد و ماه و مشتری و برخی کرات را به آنها نشان داد، قصه روز نجوم این‌گونه آغاز شد. در ایران نیز روز نجوم ۱۷ سال است که برگزار می‌شود و در رصدخانه زعفرانیه نیز اولین‌بار ۱۷ سال پیش برنامه‌های این روز به انجام رسید و امروزه در اکثر شهرها و روستاهای کشور برنامه‌هایی برای این روز اجرا می‌شود و البته فرقی که در برگزاری این روز در ایران و سایر نقاط دنیا وجود دارد پیشبرد این روز توسط منجمین آماتور در ایران است.
– به نظر شما چرا ترویج عمومی نجوم مهم است؟
شاید یکی از مهم‌ترین دلایل این موضوع این است که ستاره‌شناسی علمی بسیار ریشه‌دار و جذاب است و محل تلاقی بسیاری از علوم بشر است و با استفاده از همین جذابیت‌ها می‌توانیم مردم را به این علم علاقمند سازیم. خود نجوم یک هدف نیست بلکه ابزاری است تا بتوانیم علم و روش تفکر را به افراد بیاموزیم ضمن اینکه در آموزه‌های مذهبی ما مسلمانان نیز، نجوم جایگاه خاصی دارد. شاید این جنبه‌های مختلف نجوم را مهم و جایگاه آن را ویژه‌تر می‌سازد.
– علاقه‌مندی مردم کشورمان را به نجوم آماتوری و اطلاعاتشان را در این زمینه چه‌طور ارزیابی می‌کنید؟
زمانی فرآیند ستاره‌شناسی در ایران رشد بسیار زیادی داشت که این قضیه به دهه هفتاد بازمی‌گردد. در این زمان ستاره‌شناسی آماتوری رشد فراوانی کرد و پدیده‌های رصد جذابی مانند خورشید گرفتگی‌های پیاپی، ماه گرفتگی و گذر زهره و عطارد همگی دست‌به‌دست هم دادند تا این علم رشد پیدا کند. جامعه ستاره‌شناسی ایران جامعه فعال و پویایی است و برعکس دیگر کشورها که آماتورهای این حوزه افراد بازنشسته هستند، در ایران جامعه آماتور نجوم، نوجوانان و جوانان هستند.
– وضعیت کشورمان را از نظر برگزاری برنامه‌های ترویجی و آموزشی نجوم نسبت به سایر کشور‌های جهان چه‌طور ارزیابی می‌کنید؟
اینکه جایگاه نجوم و فعالیت‌های ترویجی در ایران چگونه است بسیار وابسته به فرد است. در یک دوره‌ای که به همراه تعداد بسیار زیادی از دوستانم در این حوزه کار و فعالیت می‌کردیم وضعیت این علم در کشور خیلی خوب بود به محض اینکه تعدادی از این افراد مهاجرت کردند و یا کار نجوم را رها کردند، این وضعیت اندکی افت کرد. کار ترویجی از خودگذشتگی‌های زیادی را می‌طلبد و حمایت‌های جدی از نجوم چه در ایران و چه در جهان بسیار کم است و NGO و سازمان‌های جدی‌ای در این حوزه وجود ندارد و این روزها مقداری ترویج علم نجوم کم‌رنگ‌تر شده است.
– و به عنوان آخرین سوال؛ چه چیز نجوم را برای شما جذاب می‌کند که سال‌ها مشغول تدریس آن بوده‌اید؟
حوزه کار و فعالیت من نجوم نیست اما علاقه‌مندی شخصی من به این علم منجر شد وارد این حوزه شوم، بی‌کرانگی نجوم برای من بسیار حیرت‌آور است و این علم بخش زیادی از زندگی و علاقه‌های شخصی من را پر می‌کند. از طرفی در حوزه ترویج علم یا علاقمند کردن مردم به علوم مختلف ما به دنبال یافتن شیوه‌هایی هستیم تا آن علم را برای افراد جذاب کنیم اما نجوم به خودی خود جذاب و مهیج است و بنابراین کار خیلی راحت می‌شود و ما فقط باید تلاش کنیم هدایتگرهای خوبی در این زمینه باشیم.
