کتاب واژه‌نامهٔ جامع فناوری نانو

کتاب واژه‌نامهٔ جامع فناوری نانو: فناوری نانو، با کنترل ماده در مقیاس نانو، فرایندها و روش‌هایی را به وجود آورده که در تحقیقات، طراحی و همچنین ساخت مواد، قطعات و سامانه‌ها به کار می‌روند. این فناوری، کنترل خواص و ویژگی‌هایی مانند اندازه، شکل، ریخت‌شناسی، ترکیب شیمیایی و آرایش‌مولکولی ماده را به‌منظور بهبود یا توسعه فرایند جدید و خواص جدید محصول، ممکن می‌سازد. انتظار می‌رود، کاربردهای فناوری نانو کمابیش تمام جنبه‌های زندگی را تحت تأثیر قرار داده و پیشرفت‌های محسوسی را در زمینه‌های ارتباطات، سلامتی، طراحی و ساخت مواد و فناوری‌های دانش‌بنیان به وجود آورد. حتی اگر این امر به طور نسبی محقق شود، صنعت و همچنین محققان نیاز به ابزار مناسب دارند تا به آنها در رابطه با بهبود، کاربرد و تبادلات فناوری نانو کمک کنند. با گسترش فناوری نانو، اصطلاحات فنی قوی موردنیاز است که باید نه تنها جنبه‌هایی بر اساس شکل و اندازه نانو، بلکه باید جنبه‌هایی بر اساس خواص و عملکرد نانواشیا و مواد نانوساختار تولیدشده را به نحوی مؤثر انتقال دهد. از سوی دیگر، اصطلاحات فنی نیز با سرعتی زیاد در حال گسترش است و باید پاسخگوی نیازهای ذی‌نفعان باشد. همواره چالشی ادامه‌دار به منظور ایجاد یک ارتباط بین مفاهیم پیچیده در تعاریف وجود دارد که برای ذی‌نفعان در تحقیقات، کاربردهای تجاری، دولت‌ها و جوامع مصرف‌کننده معنی‌دار است. به همین منظور استفاده از واژگان هماهنگ و یکدست، یکی از ابزار مهم برای درک مفاهیم در هر شاخه‌ای از علم و فناوری است. در فناوری نانو، با توجه به تنوع و گستردگی واژگان به کار رفته، ایجاد نظم و یکسان‌سازی مفاهیم، موجب درک بهتر و کاربرد صحیح‌تر آن ها می‌شود. همچنین، همگام با تغییر و تحولات ایجادشده در فناوری نانو، عبارات و اصطلاحاتی که به منظور تسهیل ارتباطات به کار می‌روند نیز خاص‌تر و دقیق‌تر شده‌اند. هماهنگ‌سازی اصطلاحات و تعاریف، هدفی بسیار مهم، به منظور دستیابی به یک درک مشترک و استفاده یکدست و یکپارچه در سراسر جوامعی است که فناوری نانو در آن‌ها در حال توسعه و استفاده است. در سازمان بین‌المللی استانداردسازی ISO، کمیته فنی ISO/TC229 در سال ۲۰۰۵ تشکیل شد که مسئولیت تدوین استانداردهای فناوری نانو را به عهده دارد. همزمان در کشور ما نیز در سال ۱۳۸۵، کمیته فنی متناظر ISIRI/TC229 با همکاری سازمان ملی استاندارد ایران در ستاد ویژه توسعه فناوری نانو تشکیل شد. از فعالیت‌های مهم این کمیته فنی متناظر، تدوین استانداردهای ملی و بین‌المللی برای به‌کارگیری در جامعه علمی و صنعتی کشور است. در کمیته فنی بین‌المللی ISO، واژگان مربوط به جنبه‌های مختلف فناوری نانو در ۱۳ قسمت تعریف شده که ۱۲ قسمت آن، تحت عنوان مجموعه استانداردهای ISO/TS 80004 تدوین شده است (قسمت ۱۰ واژه‌نامه هنوز در سازمان ایزو تدوین نشده است).
استانداردهای بین‌المللی مذکور طی جلسات تخصصی متعدد با حضور کارشناسان و نمایندگانی از سازمان ملی استاندارد ایران، ستاد ویژه توسعه فناوری نانو، شرکت‌ها و مراکز تولیدی ذی‌ربط، دانشگاه‌ها و فرهنگستان زبان و ادب فارسی به دقت بررسی و پس از تصویب توسط سازمان ملی استاندارد ایران، به استانداردهای ملی تبدیل شده است (مجموعه استانداردهای ملی ایران – ایزو ۸۰۰۰۴. لازم به توضیح است که قسمت‌های ۳، ۴، ۵ و ۷ واژگان تحت مجموعه استانداردهای ملی شماره ۱۸۳۹۲ چاپ شده است). به منظور ترویج استانداردهای مذکور و در نتیجه به‌کارگیری زبانی یکسان در متون علمی در حوزه فناوری نانو، گردآوری این واژگان در یک مجموعه، امری ضروری بود تا کاربران به‌راحتی به واژگان رایج و پرکاربرد در این حوزه دسترسی پیدا کنند.

مجموعه استانداردهای ملی ایران تحت عنوان کلی فناوری نانو – واژه‌نامهٔ، شامل قسمت‌های زیر است:
قسمت ۱: اصطلاحات اصلی
قسمت ۲: نانواشیا
قسمت ۳: نانو اشیای کربنی
قسمت ۴: مواد نانوساختاریافته
قسمت ۵: اصطلاحات مشترک بین نانو/زیست
قسمت ۶: مشخصه یابی نانوشیء
قسمت ۷: تشخیص و درمان در مراقبت‌های بهداشتی
قسمت ۸: فرایندهای نانوساخت
قسمت ۹: محصولات و سامانه‌های الکتروتکنیکی نانوپدید
قسمت ۱۰: اجزا و سامانه‌های فوتونیک نانوپدید (هنوز در دستورکار ایزو قرار نگرفته است)
قسمت ۱۱: نانولایه، نانوپوشش، نانوفیلم و اصطلاحات مرتبط
قسمت ۱۲: پدیده های کوانتومی در فناوری نانو
قسمت ۱۳: گرافن و مواد دوبعدی مرتبط

کتاب واژه‌نامهٔ جامع فناوری نانو، شامل اصطلاحات و تعاریف مطرح‌شده در مجموعه فوق (۶۲۰ واژه) است که علاوه بر قسمت‌های ۱ تا ۱۳، دو قسمت دیگر نیز به آن اضافه شده است: قسمت ۱۴ مربوط به اصطلاحات اندازه‌شناسی در فناوری نانو و دیگری قسمت ۱۵، در مورد شاخص‌های فناوری نانو شماره اصطلاحات مطابق با شماره قسمت استانداردهای ملی است. در پایان واژه‌نامه، سه پیوست الف، ب و ب وجود دارد. پیوست الف شامل نمایه الفبای فارسی واژگان (۱۵ قسمت) است، که در آن واژه‌ها به صورت الفبایی فارسی مرتب شده‌اند. پیوست ب شامل نمایه الفبای انگلیسی واژگان (۱۵ قسمت) است. پیوست پ، فهرست واژگانی است که در تدوین استانداردهای فناوری نانو در جلسات کمیسیون های فنی مورد بحث و بررسی قرار گرفته و در استانداردهای فناوری نانو به کار رفته است.

خبرگزاری ایسنا: واژه‌نامه جامع فناوری نانو منتشر شد

خبرگزاری ایرنا: واژه‌نامه جامع فناوری‌نانو منتشر شد

پایگاه خبری استاندارد و ایمنی فناوری نانو: واژه‌نامه جامع فناوری نانو منتشر شد

ایسکانیوز: به همت سازمان ملی استاندارد و ستاد نانو منتشر شد: واژه‌نامه جامع فناوری نانو، حاوی اصطلاحات و تعاریف ۱۵ استاندارد ملی

پایگاه خبری فناوری نانو ایران: واژه‌نامه جامع فناوری‌نانو، حاوی اصطلاحات و تعاریف ۱۵ استاندارد ملی

خبرگزاری دانشجو: حاوی تعاریف ۱۵ استاندارد ملی؛ واژه‌نامه جامع فناوری ‌نانو منتشر و به بازار عرضه شد